Lazların en eski tarihleri,Kolheti yönetim ve kültür
alanıyla yakından ilişkilidir.6.yüzyıl Bizans tarihçisi
Prokopius,eskiden kullanılan Kolh adının, Laz adıyla yer değiştirdiğini
belirtirken,Agathias,Lazlar hakkında şu bilgileri
vermektedir.’’Lazlar,kuvvetli ve cesur olup diğer kabilelere de
hükmetmektedirler. Kolh aslından gelmiş olduklarından gurur
duyuyorlar…böyle zeki,çalışkan,uzun deniz yolculuğuna çıkan ve ticarette
muvaffak olan başka bir halk tanımıyorum’’.
Antik bir devlet olan Kolhida Devleti’nin M.Ö 12-11 yüzyıllar arasında kurulduğu belirtiliyor.
Kolheti
adından ilk kez,M.Ö 8.yüzyıla ait Urartu kaynaklarında
bahsedilmiştir.Kolheti yönetim alanı yaklaşık olarak günümüz Gagra
sınırından başlamak üzere, Çoruh yatağına kadar olan bölgeyi
kapsamaktaydı.Kolheti kültür alanının sınırları ise, güneyde Karadeniz’i
izleyerek Trabzon’a kadar uzanmaktaydı.Kolhetinin etkinliği kuzeyde
Kırım’a kadar uzanmaktaydı.
Bu antik devletin kuruluşunda Abhaz-Megrel-Lazların etkili olduğu daha sonra Gürcü ve Çerkeş halklarının da bu uygarlığa katkılarının bulunduğu anlaşılıyor.
Gürcülerin Kolhidayı tamamen kendi uygarlıkları saymalarının kökeninde, resmi tarih yaratma çabaları
olarak görebiliriz. Kolhida kültürü, tamamen Gürcülerin dışında da
oluşmuş değildir. Fakat Gürcülerin bu kültürdeki etkinlikleri, onları
Megrel-Lazların Gürcü soyundan geldikleri şeklindeki büyük ve asılsız
iddialarına götürecek boyutta değildi.
Kolheti,Homerik çağ Greklerin ilgi alanıydı.Argonotlar,Karadeniz’i aşarak altın postu ele geçirmek için kral Aeetes(Ayet)’in ülkesi Kolhetiye ayak basmışlardı. Altın post efsanesi, Grek tacirlerin bölgeyle olan ticari ilişkileri konusunda önemli ipuçlarını gözler önüne sermektedir.
M.Ö 7.yydan
itibaren, Grek koloniciler
Trapezus(Trabzon),Baths(Batum),Phasis(Poti),Diascurias(Sohumi) gibi
ticaret merkezlerini Karadeniz kıyılarında kurmaya başladılar.
Homeros Odysseia adlı eserinde kral Ayetin ülkesi Kolhetiyi de anmaktadır.
Günümüzde yapılan arkeolojik kazılar gün ışığına çıkarılan en eski
antik kent ve diğer yerleşim birimleri ve diğer bulgular, yazılı
kaynaklar Kolhetinin maddi zenginliklerini ve kültürünü gözler önüne
sermektedir.yapılan bilimsel çalışmalar kolhetinin de içinde bulunduğu
bölgenin eski taş devrinden beri insanların yaşama alanı olduğunu
göstermektedir.
Karadeniz, Grekler ve Kolhlar arasında önemli ve
sürekli rekabet alanıydı.Kolhlar,Çoruh’u aşarak Trabzon’un doğusuna
kadar olan bölgeye yerleşmeye başlamışlardı.Kolheti M.Ö. 1 yüzyıldan
itibaren saldırganlara karşı savaşmak zorunda kaldı. Bu saldırganlardan
ilki Roma İmparatorluğu idi. M.Ö. 1.yüzyıldan sonra Kolheti ve
Kartli(Gürcü)arasında birbirleri üzerinde egemenlik kurmayı amaçlayan
sürekli savaşlar yaşandı. Bu savaşlar sonucunda Roma imparatorluğu
bölgeye askeri müdahalede bulundu.
Romalı saldırganlar Kafkasya’ya
girdiğinde güneyde üç krallık bulunmaktaydı.Kolheti,Kartli(gürcü) ve
Albanya Krallığı.Pompeius M.Ö. 1 .yüzyılda Albanyayı(67),Kartli(65)ve
Kolhetiyi(64) ele geçirdi.
Yazar E.Konakçı
(gazi üniversitesi tarih bölümü)
admin@lazca.org
www.lazca.org
Kaynaklar:
1.Ali İhsan Aksamaz "Dil Tarih Kültür Gelenekleriyle Lazlar" Sorun Yayınları-Tarih-Kültür Dizisi (2000),
2.M.Recai Özgün, Lazlar, Chiviyazıları
3.Fahrettin Çiloğlu,Gürcülerin Tarihi , Ant Yayınları , İstanbul,19935)
4.Gerg Amıcba(çev. Hayri Ersoy ) , Ortaçağ’da Abhazlar ve Lazlar , Nart Yayıncılık,İstanbul 1993