Ramazan Kosanoğlu ǨLEMURİŞİ

Lazca harflere köklü çözüm!

 

Lazca harflere köklü çözüm!

Ramazan Kosanoğlu Klemurişi

 

Anadil ya da resmi dil hiç fark etmez hangi dil olur ise olsun konuştuğunuzu yazamıyor, yazdığınızı okutamıyor iseniz o dil topal bir dildir. Dilin topal olması dilin eksikliği değildir. Eksiklik bu dili konuşanların bu dili konuşmayıp varlığına göz yumanların bu ortamı sağlayamamasından gelmektedir. Bu coğrafyada binlerce yıldır var olan ama bence sistem tarafından tanınmayışının neticesi olarak Lazca için Lazca yazıp Lazca okumak internette lüks denilebilir. 
80 yıldan öncesine dayanan Laz alfabesi çalışmaları son dönemlerde iyice şekillenmiş, dil bilimcilerin çalışması sonucunda 38 harfli Laz alfabesi ortaya çıkmıştır. Latin harflere dayalı Laz alfabesi öğrenim açısından Türkiye ve dünyada kolaylık sağlaması planlanmış olmalı. Öyle de oldu. 80 yıl öncesine dayanan alfabe çalışmaları son bulmuş olmasının ardından son yıllarda internet ve bilgisayar kullanımının artması ile birlikte bazı teknik sorunlar da ortaya çıktı. Bu sorun alfabeden değil teknik altyapı ile ilgilidir. 
Lazcaya özgü harflerin kullanılması imkânsız olmasa da birçok yerde kullanılmaz idi. Temel sorunlar şöyledir.


Laz alfabesini kullanabilmeniz için bilgisayarınıza font kurmanız gerekmektedir. Bu fontlar ile bilgisayarınızda Lazca harfleri yazabiliyorsun ama bu font kurulu olmayan bilgisayarlarda yazdığınızın okunması mümkün değildir. 

Her işletim sisteminin kendine has fontu vardır ve her bilgisayara sonradan eklemek gerekmektedir. Bu kuşkusuz Lazcanın kullanımı ile ilgili ciddi olumsuzluklardır. 
Daha önce yazılmış Lazca fontlar yapılmış olmasına rağmen ciddi eksiklikler karşımıza çıkmıştır. Örnek vermek gerekirse Türkçe q klavyede a ya basınca z, o ya basınca başka bir harf çıkıyordu. Halen bu fontlar piyasada mevcut. Bu duruma "komplo” diyen de var. İyi niyetle yazıldığını düşündüğüm bu fontlar Lazcanın kullanımını yaygınlaştıramaz diye düşünüyorum. Bu fontla yazılmış her hangi bir yazı diğer işletim sistemlerinde, bu font kurulmamış bilgisayarlarda ve bütün mobil aygıtlarda okunamaz, yazılamazdır.

 

Bu eksikliği gören Tarık İnce adında bir arkadaşımız da "Lazuri nç’arale” adında bilgisayar ortamında çalışan klavye çalışması yapmıştı. Bu program ile yazılmış Lazca yazılar tüm bilgisayarlarda harflerin şapkasında kaymalar olsa da görünebilmektedir. Fakat bu klavye ile yazılan yazılar cep telefonlarında okunamamakta, photoshop vb programlarda kullanılamamaktadır.   Günümüzde Lazca yazabilmek ve okunabilmesi için bin bir şekillere girmek gerekmekte ama hiç biri kesin çözüm sağlamamaktadır. Bu zorluğu görenler ise Laz alfabesini değiştirmeye çalıştıklarını görmekteyiz. Bu kuşkusuz işin kolayına kaçmaktan başka bir şey olmadığı apaçıktır. Zorlukları aşmak yerine kolaya kaçmak sorun çözme metodu değildir.

 

Peki sorun nerededir? Neden bu haldeyiz?

Bu zorlukları görerek kısa bir araştırma yaptım. Birkaç tane de Lazca font hazırladım. Ben programlarda dahi kullanabildiğim Lazca fontlar hazırladım ama bu da diğerleri gibi geçici bir şeydi.

Profesyonel yardım almaya karar verdim. Bunun üzerine web sitesi üzerinden grafikerler.org editörü aracılığı ile fon hazırlayıcısı Ahmet Altun bey ile iletişime geçtik. Ahmet beyin mesleği font hazırlamak. Ahmet beyin myfont sitesinde 32 tane fontu var. Bu konuda ödül almış biri. 
Birkaç kez telefonda konuştuk. Laz alfabesi ile ilgili sorunları kendisine ilettim. Kendisi de büyük bir hassasiyetle ilgilendi. Kendisine buradan bir kez daha teşekkür ederim. Neler yapabileceğimizi konuştuk. İstediğim şeyi ona anlattım. Laz alfabesini hem yazalım hem de herkes okuyabilsin istedim. Karşılaşmadığı bir durum olmasından dolayı bir iki gün bizim ile ilgilendi ve konuyu araştırdı. İki gün sonra tekrar görüştük. Ahmet bey henüz bir şey yapmadan Lazca yazabilmenin, karşı tarafın okuyabilmesi mümkün değil dedi. Lazcaya özgü harfler ne yazık ki iso kodu yoktu. Yani bu harfin karşılığı yoktu. Yani Lazcaya özgü harfleri başta Adobe ve microsoft olmak üzere birçok üreticiye ulaşmamıştı. Hatta bir örnek vererek yeni kullanılmaya başlanan TL simgesi bu sene w8’de kullanılmaya başlandı. Yani bu simgeyi üreticilere bildirmişler, üreticiler de bu simgeyi yeni ürünlerine yerleştirmişler.


Ahmet beye neler yapılması gerektiğini sordum. 
Laz alfabesinin olduğu üreticiler tarafından bilinmiyor. Bunu onlara bildirmek gerekir. Bu dilin varlığı, kaç bin kişi tarafından konuşulduğu gibi bilgileri akademik şekilde üstteki üreticilere bildirilmesi gerekiyor. 
Bunlar yapılmış olur ise tıpkı T.L simgesi gibi Lazca alfabe de bilgisayarlara, mobil cihazlara ve telefonlara eklenecek şimdi yaşadığımız hiçbir sorunu yaşamayacağız. Laz alfabesinin kullanımı konusunda sıkıntıya düşünlerin Laz alfabesini değiştirmek yerine çözüm konusunda çaba harcamalılardır. 

Kalıcı çözüm için
Laz alfabesini, Lazcanın akademik varlığını, kullanılma potansiyelini ciddi bir şekilde hazırlayıp Laz alfabesine iso kodu almaktır. Dünya üzerinde 32000 tane harf kodu var. Lazca yok! 
iso kod başvurusu yapılmalı.
Windows, adobe ve diğer şirketler ile iletişime geçmek gerekmektedir. 
Bunu yaptığımız takdirde Lazcaya özgü harfleri hiçbir şey yapmadan yazabilecek hatta Lazca tuşları olan klavyeler bile üretilebilecek,  hiçbir şey kurmadan tüm bilgisayarlarda, cep telefonlarında, bütün işletim sistemlerinde yazılıp okunabilecektir. Sms yazarken bile harflerin tadını çıkartabileceğiz. 

Umarım bu girişimler en kısa zamanda yapılır, iso kodu alınır, lazca tanınır ve okunur. 
umarım bu makale faydalı olmuştur. 
Önerileriniz, eleştirileriniz, yardımlarınız ve sorularınız için lütfen bana yazın. ramox@hotmail.com


 

 

Emojiye tıkla - Yorum yap - Paylaş
Bu içeriği Sosyal Ortamda Paylaş

Bu haberi okuyanlar aşağıdakileri de okudu



‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’
Kültür / Sanat
‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’

‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’ “Karadeniz topraklarında onca farklı dil ve kültür bir arada barınırken hepsinin Lazlaştırılması, Laz diline ve

LAZCANIN ARTVIN VE RIZE ILÇE AĞIZLARI VE FARKLARI
Ramazan Kosanoğlu ǨLEMURİŞİ
LAZCANIN ARTVIN VE RIZE ILÇE AĞIZLARI VE FARKLARI

LAZLAR KİMDİR NERELERDE YAŞARLAR Lazlar Lazca konuşmalarıdır. Lazlar, tarihte Lazistan olarak adlandırılan Doğu Karadeniz Bölgesinde, Artvin’inHopa (Xopa), Arhavi (Arkabi), Borçka

LAZCA YAZILI BİR DİLDİR
İrfan Çağatay Aleksiva
LAZCA YAZILI BİR DİLDİR

LAZCA YAZILI BİR DİLDİR İrfan Ç. ALEKSİSHİ Akademik bir sorunsal değil de edebi bir malzeme olarak Lazcaya yaklaşan ilk kişi, Nikolay Marr’ın rivayetine göre, Hopalı Faik

"Benim için üzülme" Lazca için, Kültürün için üzül.....
Ramazan Kosanoğlu ǨLEMURİŞİ
"Benim için üzülme" Lazca için, Kültürün için üzül.....

Çekimleri Artvin/ Arhavi ve Hopa'da yapılan, kısa zaman sonra ulusal bir televizyon kanalında Mahsun KIRMIZIGÜL imzasıyla yayınlanacak "Benim İçin Üzüme" adıyla dizi yayınlanacak.

Alfabe meselesi  pragmatik yaklaşımla ele alınmaz
Osman Kuyumcu P'izma
Alfabe meselesi pragmatik yaklaşımla ele alınmaz

LAZCA ALFABE MESELESİ: PRATİK ÇÖZÜMLER Osman P’İZMA Lazca alfabe değişikliği pragmatik bir yaklaşımla ele alınamaz. Son günlerde sosyal medya ortamında, Lazcanın mevcut

DİLLER NEDEN ÖLÜR? NE YAPILABİLİR? (1)
Kamil Aksoylu TOROCİ
DİLLER NEDEN ÖLÜR? NE YAPILABİLİR? (1)

DİLLER NEDEN ÖLÜR? NE YAPILABİLİR? (1) Kâmil AKSOYLU TOROCİ Dünyada tek dilin konuşulduğu ülke neredeyse yok gibidir. Genelde bir ülke içinde birçok dil bir arada konuşulmaktadır.

Gişiş yap yada ücretsiz üye ol

İçerik Takvimi

Rize nöbetçi eczaneleri
HANGİ BELEDİYEYİ DAHA BAŞARILI BULUYORSUNUZ?