Kamil Aksoylu TOROCİ

LAZ KÜLTÜRÜNDE BAHAR RİTÜELLERİ (2)

Kâmil Aksoylu Toroci

Karadeniz’in verimli toprakları tarih boyunca yüzlerce kültüre ev sahipliği yapmış olup, kimilerinin izleri kalmasa bile onlarcasını günümüze kadar taşıyabilmiştir. İnsanlık tarihinde ayinler, festivaller, halk inançları ve geleneklerin oluşturduğu toplumsal halkalarla geçmişten günümüze taşınan ritüeller Karadeniz’de araştırılmaya muhtaç bir alandır. <!-- more -->

Gerçek Karadenizlilik olgusu aslında homojen olmayıp bir ortak paydadır. Karadeniz’in farklı insanları farklı yaşam biçimleri, farklı yapıları ve farklı kültürleriyle bu olguyu ortak üretmişlerdir. Türk’ü, Laz’ı, Gürcüsü, Çerkez’i, Hemşin’i, Rum’u, Ermeni’si bu olguda ortak unsurdur.

Biz bu yazımızda Lazların yaşamlarına bolluk ve bereket kattığına inandıkları ‘Lazona’da bahar inançları’ndan söz edeceğiz.

Halk inançları dini inançlar dışında toplum tarafından kabul edilip benimsenen, kuşaktan kuşağa aktarılıp taşınan, kesin sebepleri bilinmeyen inançlardır. Her toplumda olduğu gibi Lazlarda da halk inançları yaygındır. Bu inançlarının bazıları ilkbaharda canlanan doğa ile birlikte kimi zaman doğaya karşı aktif kalabilme şeklinde olup, kimi zaman da doğa üzerinde havada, karada ve suda yaşayan hayvanlara karşı sürekli akıl üstünlüğünü taşıyan insanın aktivitesini üstün tutabilme yönündedir.

Lazona’da Bahar İnançları

K’uk’k’uşi Gecginu (nu Yenmek): Sabah kahvaltısını yapmadan guguk sesini duyan kişi guguk kuşuna yenilmiş sayılır. Guguk kuşuna yenilmek o günkü işlerin gidişatı için pek hayra yorulmaz. Hele ki yatakta guguk sesine yakalanmak tam bir tembel işidir. Guguk kuşunu yenmek için guguk sesini duymadan önce bir-iki lokma dahi olsa bir şeyler atıştırmış olmak gerekir. Özellikle çocuklar buna alıştırılmaya çalışılır. Çocuk eğer guguk sesini duymadan önce bir şey yemişse, o güne başarılı bir başlangıç yapmış olur. Ve başarı ile güne başlamanın tadını arkadaşları ile paylaşır. Arkadaşlarına "ma handğa k’uk’k’us gebocgini (ben bugün guguk kuşunu yendim)” der. Guguk kuşunu yenmek, sabah erken kalkmaya bağlıdır. Buradaki amaç çocuklara yaz boyunca bir yarışmanın kazanılması tadı ile erken kalkma alışkanlığı edindirip, çocukları hayata ve sorumluluğa hazırlamaktır. Lazona’da yaşamış her çocuk guguk kuşuna yenilmek ve yenmek tadını yaşamıştır. Bir de gün ortası herhangi bir ağaç üzerinden apansız gelen guguk sesi büyükler tarafından sevinçli bir habere yorumlanarak "ağzına şeker” denir.

 

3’i3’ilaşi Gecginu (Yılanı Yenmek): Yılanı yenmek, yılanla karşılaşmadan önce alabalık yemiş olmakla ilgilidir. Bir tane olsa da yenmelidir ki doğada yılana karşı üstünlük sağlanabilsin. Doğadaki vahşi hayvanlara karşı aktif olabilmenin yanı sıra, doğal beceri ve yeteneğin gelişmesiyle de ilgilidir. Her Laz çocuğu mutlaka yüzme ve balık tutmayı bilmelidir. Yüzme ve balık tutmak çok küçük yaşlarda öğrenilir. Bu işin eğitim alanı derelerdir. Balık tutmak ağ, olta ve serpme yönteminin yanı sıra kısa mesafelerde suyun yönünü değiştirerek elle alabalık tutmak en zevklisidir. Çocuklar ilk olarak 10-12 yaşlarında değirmene giden suları keserek bu işi öğrenmeye başlarlar. Büyüdükçe diğer yöntemleri geliştirmek arzuya bağlıdır ama çocukluğu köyde geçirip dere ya da değirmenin suyunu keserek balık tutmayan çocuk yok gibidir.

 

Eğer bir kişi o mevsim alabalık yemeden yılanla karşılaşmışsa artık çok dikkat etmesi gerekir. Çünkü yılana yenilmiş sayılır. Yılanı öldürse de, yılan kaçsa da fark etmez. Önemli olan yılanı görmeden önce balığı yemektir. Bunun için Lazlarda balık tutabilmek balık yemekten daha önemlidir.

 

3’ip’i Nçxomi Geşku (Yavru Balık Yutmak): Bu tamamen çocuklar arasında yaygındır. Çocuklar yavru balık yutarlarsa, balık gibi güzel yüzeceklerine inanırlar. Çocuklar arasında daha çok muziplik olsun diye de yapılır. Durgun sulara düşen cemre, nisan ayında başkalaşım sürecini başlatarak kurbağa larvasından iribaşa (3’k’ak’op’ali) dönüşür. Çocuklar bir santim boyundaki bu kaşığa benzer yaratıkla oynamayı çok sever. Onlarla oynarken bazen balık yavrularına da rastlanır. Mevsim başı olduğundan çocuklar iyi bir yüzme mevsimi yaşamak dileği ile küçücük balıkları yutarlar.

 

Ç’exni Oxenu (İlk Tadımlık): Bir meyve ya da sebzenin mevsim başında ilk defa yenmesi anıdır. Türkçede tam karşılığı olmayıp "ilk tadımlık” denebilir. Her ne yenirse, ilk yenen şey için yiyen kişi helal olması ve geleceğe erken gelmesi dileği ile "ç’exni ç’exni xalali ordo moxti zamani” der. İlk tadımlığın önemi meyve ve sebzelerin ilk çıktığında yapılmasındadır. Sebze ve meyvelerin bolluğunda yapılan ilk yemeler, ilk tadımlığın önemi açısından değer taşımaz. Burada amaç doğadan zamanında faydalanabilmeyi bilmektir. Yaşlıların ilk tadımlık yapmaları ayrıca önem taşır. Bu işi üstlenmekten keyif alan gençler ya da çocuklar yaşlılardan iyi dilek ve bol dua alırlar.

 

Emojiye tıkla - Yorum yap - Paylaş
Bu içeriği Sosyal Ortamda Paylaş

Bu haberi okuyanlar aşağıdakileri de okudu



LAZ KÜLTÜRÜNDE BAHAR RİTÜELLERİ
Kamil Aksoylu TOROCİ
LAZ KÜLTÜRÜNDE BAHAR RİTÜELLERİ

Ülke genelinde derin yaralar açan SOMA faciasının ardından gündemden uzaklaşıp başka konulara odaklanmak bir hayli zor. Facianın yasını tutarken şu da bir gerçek ki herkes için

Kamil Aksoylu Kitapları
Lazca yayınlar
Kamil Aksoylu Kitapları

ÜÇ KİTAP 1. Laz Kültürü (Alfabe, Dil, Edebiyat, Kültür, Mutfak, Halk İnançları) 500 Sayfa. 2. Lazca Deyimler ve Atasözleri (Alfabe, Diyalekt ve 1200 deyim) 225 sayfa. 3. Karardı

‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’
Kültür / Sanat
‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’

‘Karadenizlileri Lazlaştırmak, Laz dilini ve kültürünü yok etti’ “Karadeniz topraklarında onca farklı dil ve kültür bir arada barınırken hepsinin Lazlaştırılması, Laz diline ve

Lazca.org ailesine bir yazar daha..Kamil Aksoylu Toroci Lazca'da
Yazarlar
Lazca.org ailesine bir yazar daha..Kamil Aksoylu Toroci Lazca'da

Değerli Lazca org. ziyaretçileri ve okuyucuları, bundan sonra arada bir bu sayfalardan sizlere ulaşıp aranızda olmaya çalışacağım. Bazen Lazca, bazen de Türkçe yazmayı düşündüğüm

Lazların Osmanlı Hakimiyetine Girmesi -3
Lazların Tarihi
Lazların Osmanlı Hakimiyetine Girmesi -3

Lazların Osmanlı hakimiyetine girmesi farklı kaynaklarda farklı şekillerde ve zamanlarda anlatılıyor. Ali İhsan Aksamaz’ın, "Dil Tarih Kültür Gelenekleriyle Lazlar"isimli eserinde

Birkaç Lazca Kokan Kitap
Ramazan Kosanoğlu ǨLEMURİŞİ
Birkaç Lazca Kokan Kitap

LAZCA KOKAN BİRKAÇ KİTAP HAKKINDA Ramazan Kosanoğlu Klemurishi Lazca gibi yok olma tehlikesi altında olan dillerin bireysel çabalara terk edilmesi dilin ölmesini beklemektir. Bir

Gişiş yap yada ücretsiz üye ol

İçerik Takvimi

İlginizi Çekebilir

img
RİZE VE ARTVİN SALLANDI
11-02-2023, 20:53
img
Lazca Navigasyon indir
1-06-2013, 17:59
img
Müsellem - Müslim
31-05-2013, 20:08
Rize nöbetçi eczaneleri
HANGİ BELEDİYEYİ DAHA BAŞARILI BULUYORSUNUZ?